John Kegreisz (1952-1998)

Op zaterdag 14 maart 1998 overlijdt na een kort ziekbed de Rotterdamse kunstenaar John Kegreisz op 46-jarige leeftijd. Een jaar later opent Galerie Herenplaats een herdenkingstentoonstelling van zijn werk; slechts een kleine greep uit zijn enorme oeuvre van honderden tekeningen en schilderijen. Meest opmerkelijk zijn daarbij de brieven die hij voor zijn overleden moeder schilderde. De dag van de opening krijgt John zelf post. Vanaf de kade stijgen zo’n vijftig ballonnen naar de hemel. Elk draagt een klein berichtje aan John: een gedicht, een tekening, een groet. Terwijl de ballonnen steeds hoger klimmen, valt zacht de regen op ons neer.

John heeft in zijn werk verschillende periodes gekend. De eerste periode bestaat uit abstracte schilderijen met kleurrijke vormen, die als puzzelstukjes in elkaar vallen. Tijdens de lessen kleurenleer op Atelier Herenplaats gaat er een wereld voor hem open. Het plezier in zijn nieuwe ontdekking is duidelijk aan deze schilderijen af te lezen.

Na de dood van zijn moeder in 1992 verdwijnen de heldere, vrolijke kleuren van zijn palet en volgt een periode van donkere tinten. De sterke band met zijn moeder maakt het moeilijk haar dood te verwerken.
Op een ochtend komt John het atelier binnen met een brief in zijn hand. In een lange monoloog leest hij de inhoud voor. De toehoorders kijken elkaar verbaasd aan, want John heeft nooit leren lezen of schrijven. Er valt vele malen het woord mama in een zeer onsamenhangend verhaal waar geen einde aan lijkt te komen. Als hij dan toch uitgesproken is, werpt men een blik op het vel papier. Er staan alleen een paar rare tekentjes die letters moeten voorstellen: een afscheidsbrief aan zijn moeder.

Op uitnodiging van zijn begeleiders zet John zijn brief over op doek. Van rand tot rand vult hij dit met zijn letters. Samen vormen ze woorden en zinnen over alles wat hij zijn moeder nog had willen vertellen. Letterreeksen plaatst hij herhaaldelijk onder en naast elkaar en soms zelfs over elkaar, met als resultaat een vloeiende woordenstroom in kleur en vorm. Er volgen nog vele afscheidsbrieven. In de eerste doeken zijn de letters nog goed te herkennen en van elkaar te onderscheiden, maar na verloop van tijd worden ze steeds abstracter om uiteindelijk te deformeren tot eentjes en nullen.

Aanvankelijk staan de brieven op zichzelf, later integreert John ze in zijn andere werk. Uit de abstracte kleurpuzzels zijn ondertussen figuratieve voorstellingen gegroeid van dingen die John in zijn omgeving tegenkomt. Uit deze tijd stamt “Koe-land”; een enorm doek van twee meter bij anderhalf. Afgebeeld staat een crèmekleurige koe zonder poten of staart in een zwarte rechthoek, dat weer het centrum vormt van een rood vlak. Over dit rode vlak -waar een onderlaag van puzzelstukjes doorheen schijnt- staat in kleine, zwarte letters een afscheids-brief gekriebeld. In de schilderijen die volgen worden de letters langzaam kleiner en vager, maar helemaal verdwijnen doen ze niet en de afscheidsbrief keert van tijd tot tijd terug.

In 1994 gooit John het roer helemaal om. Hij stopt van de ene op de andere dag met schilderen om zich helemaal aan een andere techniek te wijden: tekenen met oliepastels. In regelmatige, veelal horizontale streken brengt hij verschillende kleurlaagjes aan. Vervolgens krast hij de bovenste laag weg met een pennetje. Deze techniek heeft John gezien bij een van zijn collega’s die op dat moment veel voor hem betekent.
In deze periode maakt John series tekeningen met eenzelfde voorstelling in verschillende uitvoeringen. In veel van deze werken beperkt hij zich tot elementaire, geometrische vormen. Zo maakt hij bijvoorbeeld tientallen tekeningen met een cirkel in het midden. Ballen, zoals hij ze noemt. Door het patroon van horizontale lijnen lijkt de bal te bewegen alsof hij met vaart het beeld in rolt.

De laatste jaren van zijn leven keert John terug naar het schilderen. Echter, het rijke kleurenpalet van vroeger heeft plaats gemaakt voor het veelvuldig gebruik van wit. John heeft daarbij een vast systeem voor het opbouwen van zijn palet: naast iedere kleur komt er een dotje wit. De kleuren rood, geel en blauw mengt hij niet meer met elkaar, maar alleen nog met de witte verf. Doordat John het schilderij opbouwt in verschillende, transparante kleurlagen, schijnt de onderliggende kleur door de bovenste laag heen en mengen de kleuren zich toch met elkaar op het netvlies.

Eind 1997 wordt John ernstig ziek. Hij probeert zijn pijn zo lang mogelijk te verbergen, zo bang is hij voor ziekenhuizen. Als hij dan toch opgenomen wordt voor allerlei onderzoeken, vraagt hij aan een verpleegster om pen en papier. Zijn vreemde krabbels vullen weer vel na vel. Wat moet er in die bange nachten door zijn hoofd zijn gegaan? En voor wie zijn deze brieven? Een laatste afscheidsbrief aan zijn moeder, zijn huisgenoten, de mensen van het atelier? We zullen het nooit weten. Wat rest zijn vragen en een prachtig oeuvre van een groot kunstenaar.

Expositieoverzicht

1992  Het Gezicht, nationale reizende tentoonstelling
1994  Solotentoonstelling in Galerie de Waalkade, Nijmegen
1996  Holland tunnel, Gallery @ Wares for Art, New York, V.S.
1996  Galerie Het Verlangen, Dordrecht
1997  Tokyo Gallery, Tokyo, Japan
1998  4e Salon d’Art Signulier, Ancien Musée de Peinture, Grenoble, Frankrijk
1999  Brieven van John, Galerie Herenplaats, Rotterdam
2001  Kromme Krokodil, Jubileum expositie 10 jaar Herenplaats,
Galerie Herenplaats, Rotterdam
2001  Signs INUTI, Stockholm, Zweden
2004  Brieven per adres hemel (brieven geadresseerd naar de hemel), ProRege, Rotterdam (zie uitgaven)
2005  Schaffenburg Office expositie, Zwijndrecht
2006  Jubileum expositie “15 jaar Herenplaats”, Galerie Herenplaats, Rotterdam.
2010  “Outsider Art Salon”, Galerie Herenplaats, Rotterdam
2014  Grafiek tentoonstelling, Atelier 23, Linden. Duitsland
2018 “Zomergasten” – Dr. Guislain Museum, Gent (België)

Catalogi

1992  “Het gezicht”, VSA-N, Doorn
1998  “Zonder Omweg 2”, Singer Museum, Laren
1999  L’Ancien Musée de Peinture, Grenoble, Frankrijk
2004  “Brieven p/a hemel”, Schilderijen van John Kegreisz en gedichten erbij van ds. Van Helden